יודישע גאזעטען, 29 יוני 1900
דיא צוקונפט פון יודענטהום
עס איז געװען א צײט ווען אידען האבּען בּעטראַכט אַמעריקא פאַר אַ סטאַנציע דורךְ װעלכער זייא פאָהרען נאר דורךְ, און וואו זיי בּלייבּען נור אויף אַ וױילע. אַלס אכסניה האבּען זײא ניט בּעדאַרפט פערזארגען דיעזעס לאַנד מיט אַלעס װאס אידען דאַרפען האבּען אין זײערע לענדער. זײא האבּען זיךְ ניט בּעדארפט קימערן וועגען דעם צוּקוּנפט פוּן יודענטהום אין אּמעריקא, װייל מען האט ניט גערעכענט אַז אידען װעלען דאָ האבּען אַ צוּקוּנפט.
יענע צײט איז שױן לאַנג אַװעק. אַלע אידען וואס זיצען יעצט אין אמעריקא און אלע װאָס קומען אַהער, וױיסען אז דא איז אײן אײבּיגע הײם פאַר אידען. דער צוּשטאנד אין אײראפּא און די פרײהייט און דיא רעכטע אין אַמעריקא בּעװייזען אַז בּיז מיר וועלען זיךְ אַלע אומקעהרען אין ארץ ישראל, וועט אַמעריקא זיין דער אײנציגער פּלאטץ װאוהין דיא אידען װעלען זיךְ רעטען פוּן זייערע פערפאָלגער.
דיא אידישע קהילה אין דער נייער וועלט איז אלזאָ געגרינדעט צוּם עקסיסטירען, זיא וועט װאַקסען און שטײגען מיט דעם וואוקס פוּן דער איינװאַנדערוננ און מיט דעם נאַטירליכען פּראָגרעסס פוּן דער אידישער בּעפעלקערונג.
אלס עטאבּלירטע קהילה, אלס אַ פאָלק מיט אַ וױיטען צוּקוּנפט אין דער נייער װעלט, ליעגט אויף אונז אַ חוב צוּ עטאבּלירען זיךְ מיט אַלעס װאס מיר האבּען נעטהיג פאַר דעם קיום הלאומי, און פאַר דער עקסיסטענץ פוּן אונזער נאציאן. מיר מוּזען דא גרינדען אלע אידישע אינסטיטוטען אונד אַלעס װאס האַלט דעם יודענטהום פריש און געזונד.
און וויא מיר זעהען ערפיעלען אידען פיעלע פוּן דיעזע פּפליכטען. מיר בּויען דאָ שוהלען, האספּיטאלס, הכנסת אורחים'ס אונד אַנדערע עהנליכע אידישע איינריכטונגען. מען שרייבּט היער ספרי תורות אונד מען וועבּט היער טליתים, מען דרוקט דא חומשים און מען איז דא מסדר סדורים. ליידער מוּזען מיר דא זאגען, דאס איין זאךְ, דיא וױכטיגסטע זאךְ פאר דעם אידענס צוּקוּנפט אין אמעריקא װערט היער פערנאכלעסיגט, און דאס איז דיא ערציעהונג פוּן עכט אידישע רבּנים, אויף דעם אמעריקאנישען בּאָדען.
רבּנים זיינען דיא זיילען וואס האבּען אויפגעהאלטען דעם יודענטהום און דעם ערסטען און דעם צווייטען גלות, ווען מיר ערציעהען קײנע איינעגע רבּנים אויף דעם לאַנד אויף װעלכען מיר זיצען, קענען מיר ניט זעהן וויא אזוי דיא צוּקוּנפט וועט זיין קלאהר און ריין פאַר דעם יודענטהום אין אמעריקא. מיר זיינען איבּערצײגט אַז די אימפּאָרטירטע רבּנים פוּן אויסלאַנד זיינען זאגאַר פאַר דיעזען דור קיין ערפאָלג, און מיר קענען זיךְ שוין פאָרשטעלען וואס פאַר איין ערפאָלג אַ אימפּאָרטירטער רב פוּן אײראפּא װעט האבּען אונטער אונזערע קינדער, אדער אונטער אונזערע אײניקלאךְ, וואס האבּען זיךְ ערצויגען אין דיעזען לאנד.
מאנכע וועללען זאגען, אַז רבּנים װערען ערצָאגען אין סינסינאטי, אַז רבּנים ווערען ארויסגעלאָזען פוּן דער נויארקער .סעמינאר, מיט דיפּלאָמען און טיטולען. יא, פיר יוצא וועגען, פיר רבּנים אויף אַ שאָוּ, וױא אַ דאָל אין אַ ווינדע, זיינען דיא תלמידים פוּן דיעזע סעמינאריומס פיעללייכט נענוג. אבּער פיר אמת'ע רבּנים, פיר רבּנים צוּ וועלכע דאס יודענטהום איז געװאָהנט, רבּנים לומדים, גאונים, וואס זיינען בּקי אין ש"ס און פּוסקים וױא מיר זיינען געװאָהנט, קען מען פוּן זייא ניט ערװאַרטען, דיעזע רבּנים דאַרפען ערסט ערצאָגען װערען.
צווישען דיא אידישע קינדער וואס ווערען געבּארען אין דיעזען לאַנד געפינען זיךְ פיעלע וואס זיינען געבּארען געוואָרען מיט די קעפּ און דיא פעהיגקײטען, וואס האבּען געמאַכט גרויסע רבּנים אין דער אידישער וועלט. עס ווערען געבּארען עלוים, חריפים און צדיקים.ווען מען זאל אבּער ניט ארויסרופען זייערע פעהיגקייטען, ווען מען זאל זײא ניט אויפזוכען, ווען מען זאל זײא ניט געבּען דיא געלעגענהייט צוּ ענטוױקלען דיעזע פעהיגקייטען מוזען זייא פערלאָרען געהן אַלס פּעדלער, אַפּערייטארס און פּאָליטישע סטאמפּ ספּיקערס, וואס קענען װעניג לייסטען פיר דאס יודענטהום.
צו דיעזער איבּערצײגונג זיינען געקומען אייניגע עהרליכע אידען אין נויארק און זייא האבּען זיךְ אונטערנומען צוּ גרינדען איין אינסטיטוט פאַר אמת'ע אידישע רבּנים אין אמעריקא. דער צװעק פוּן דיעזען אינסטיטוט איז אויפצוהאָדעװען אין אַמעריקא גרויסע אידישע לומדים, וואס זאללען לערנען און קענען לערנען װיא דיא גרויסע אידישע לומדים אין דיא אלטע צייטען, און זאלען דערצוּ געניסען דיא קענטניסע פוּן דער לאַנדסשפּראכע און זאלען זיךְ אויפהאָדעװען אין אַמעריקא. דער נאמען פוּן דיעזען אינסטיטוט איז "ישיבת רבּ יצחק אלחנן", און ער געפינט זיךְ אין 34 לודלאוו סטריט, נויארק.
דיא ישיבת רבּ יצחק אלחנן איז געגרינדעט געװאָרען צוּריק מיט 4 יאהר. עס איז אַ ישיבה װאו מען לערנט ש"ס פּוסקים אויף דעם זעלבּען שטייגער וױא מען לערנט איין װאַלאָזין און אין קאוונא. דער ראש הישיבה איז א מוּפלג בּתורה, וועלכער וואַר אַליין רב אין סלוצק, און ער לערנט יעדען טאג גמרא מיט תוספות צו זיינע תלמידים, און איז זײא מדריךְ איין אַ ריינעם אידישען וועג. אין דיעזער ישיבה געפינען זיךְ יעצט אַכטצעהן אידישע זיהן, אלע מיט, גוּטע שאַרפע קעפּ און רײנע אידישע הערצער וואס זיצען וויא טאג אַזוי נאכט אין לערנען בּהתמדה גדולה. אייניגע פוּן זיי זיינען עלױם, וועלכע וועלען מיט דער צייט אויסװאַקסען דיא גרעסטע אידישע לומדים. ניט לאַנג צוּריק האבּען דיא תלמידים פוּן דיזער ישיבה געזאגט הדרן און פּלפּולים אין בּית המדרש הגדול. און אַלע לומדים וואס האבּען זייא געהערט זיינען ענטציקט געװאָרן פוּן די לומדות, בּעזאנדערס וואַר אַ פערגניגען, צוּ הערען אַזאַ לומדות פון קינדער אין אמעריקא, און אַלע האבּען דאן מסכים געװען, אַז דיא ישיבת רבּי יצחק אלחנן טהוט אַ הייליגע אַרבּייט, דערמיט װאס זיא נעהמט אַװעק דיעזע עלוים פוּן דער גאַסס און זעצט זייא לערנען דיא תורה.
די גרינדער פןּן דער ישיבת רבּי יצחק אלחנן פערזארגען דיא בני הישיבה מיט אַלע זייערע בּעדערפניסע. מען גיט זייא עסען און טרינקען און קליידער און אלעס װאס א מענש מוז האבּען אום אויסצוּאװאַקסען א מענש אין דער וועלט. עס װערט געהאַלטען אַ גוטער לעהרער װאס לערענט דיזע לומדים די ענגלישע שפּראַךְ און אנדערע װיסענשאפטען אום צוּ פעראייניגען תורה מיט חכמה. מאַנכע פוּן דיא תלמידים אין דער ישיבה וועלען ארויס דיא גרעסטע קענער, און מען וועט זייא קענען גלייכען צוּ אונזער אַמאָליגע גרויסע פאָרשטעהער וואס האבּען בּעזעסען אַלע װיסענשאַפטען, אַזוי וויא כל התורה.
מיט רעכט קענען מיר זאגען, אַז דער צוּקוּנפט פוּן דעם ריינעם יודענטהום אין אַמעריקא איז אין דער ישיבת רבּי יצחק אלחנן. פוּן דאָרט וועלען מיט דער צייט ארויסגעהן אמת'ע אידישע לעהרער, אמת'ע אידישע רבּנים וועלכע וועלען אונז אויסהיילען פוּן דעם רעפאָרם פוּן איין זייט און דיא אונפּאַסענדע רעוורענדס פוּן צווייטע זייט, ליידער איז דיעזער אינסטיטוט, דיעזער נעסט פאַר אידישע לומדים, דיעזער רעטונגס פּלאַטץ וואס רעטעט קינדער פוּן די גאַסען, אין גרױס נויטה. ווייל דיא אויסגאַבּען פוּן דיעזען אינסטיטוט מוּזען זיין גרויס. מען מוּז דיעזע קינדער געבּען עסען און קליידער, ספרים און רבּנים און לעהרער, אבּער די אײננאהמע איז קליין. זעהר װעניג אידען זיינען בּעקאַנט מיט דיעזען אינסטיטוט, און זעהר וועניג געבּען איהם שטיטצע. דיא אורזאַכע דערפוּן איז, ניט ווייל אידען ווילען ניט אַזאַ אינסטיטוט, ניין, דאס קען ניט זיין, ווייל אידען האבּען געגרינדעט און האבּען אויפגעהאַלטען ישיבות אין יעדען לאַנד, װאס זייא האבּען געוועהלט פאַר זייער היים. דיא היכטיגע אורזאַכע דערפוּן איז, וואס דיא זשאַרגאָנישע צייטונגען אינטערעסירען זיךְ וועניג מיט דיעזען אינסטיטוט, און קימערן זיךְ ניט וועגען לומדות און רבּנות. אבּער אום דיעזע ישיבה זאל ניט בּלײבּען בּעהאלטען פוּן אידען, אום צוּ בּרײנגען פאַר איהר דיא נעטהיגע הילפע, האבּען דיא גרינדער פוּן דער ישיבה בּעשלאסען אַרויסצוּשיקען אַ משולח איבּער דאס לאַנד, וואָס זאל אַגיטירען אין דיא שטאדט און אין דיא קאנטריס פאַר דער ישיבת רבי יצחק אלחנן און זאל קלייבּען שטיטצע פוּן אַלע עהרליכע אידען וואס אינטערעסירען זיךְ מיט דעם יודענטהום, אוּן וױלען געבּען זייער שטיטצע צוּ גוּטע אידישע זאַכען. דיעזער משולח וועט אנקלאפּען פּוּשקעס און וועט גרינדען מעמדות, דערמיט וואס ער וועט שאַפען מעמבּערס פיר דער ישיבה.
אין נאמען פוּן דער ישיבה בּעטען מיר אלע רבּנים אין אלע ערטער זייא זאלען בּיישטעהן דעם משולח פוּן אונזער ישיבה און זאלען איהם העלפען מיט אַלעס וואס זייא קענען. מיר בּעטען אויךְ אַלע אידען מענער און פרויען זייא זאָלען פריינדליךְ און בּריעדערליךְ בּעהאַנדלען דיא וואס וועלען צוּ זייא קוּמען קלייבּען מיט דיא פּוּּשקעס פאַר דער ישיבה. יעדער סענט װאס אונזערע געשיקטע וועלען קריעגען וועט אנקוּמען צוּ דער ישיבה און וועט העלפען צוּ ערציעהען פאַר אונז אַ דור פוּן לומדים, רבּנים אױף וועלכע מיר װעלען זיךְ ניט דאַרפען שעהמען.
ווען מיר ווילען בּלייבּען אידען אין אַמעריקא, מוזען מיר האבּען איין ישיבה וואו אַמעריקא זאל אַרויסגעבּען איהרע אייגענע רבּנים, לומדים, און דיעזע ישיבּה איז דיא ישיבת רבּי יצחק אלחנן.
אַז דיא אידען אין אַמעריקא זיינען בּערייט צוּ שטיטצען ישיבת און אַז זייער האַרץ איז מיט דיא וואס לערנען תורה קען מען זעהן דערפוּן, וואס גרויסע סומען געלד געהן ארויס יעהרליךְ פוּן אמעריקא נאךְ דיא ישיבות פוּן אײראפּא. מיר פרעגען דאַרום, ווארום זאלען דיעזע גוּטהערציגע אידען ניט שטיטצען און אויפהאַלטען אַ ישיבה וועלכע געפינט אין זייער מיטע, אונטער זייערע, אויגען, און גיט אַ געלעגענהייט זייערע איינעגע קינדער צוּ ווערען לומדים און רבּנים.
אַם ענדע ווילען מיר בּעמערקען אַז דיא ישיבת רבּי יצחק אלחנן איז ניט נור פיר נויארקער. דיא ישיבה נעהמט אויף אַלע אידישע קינדער, פוּן גאַנצען לאנד וואס קוּמען צוּ דער ישיבה. אַ קינד אַ עלױ פוּן אירגענד וועלכען געגענד קען קוּמען צוּ אונז און מיר וועלען איהם נעבּען עסען און קליידער, אום ער זאלל אויסארבּייטען זיינע פעהיגקייטען.
עס איז דאַרום די פּפליכט פוּן יעדען אידען צוּ שטיטצען און העלפען דיעזער ישיבה.
ה. בּראמסאן, פּרעזידענט.
Jewish Gazette, 29 June 1900
The Future of Judaism
There was a time when Jews considered America as a station through which they were just traveling through, and where they would remain in for a moment. As a temporary lodging they did not need to supply this country with all that Jews need in their countries. They did not need to concern themselves about the future of Judaism in American, because no one considered that Jews would have a future here.
That time is already far away. All Jews that are now settled in America and all that are coming here, know that here is a permanent home for Jews. The situation in Europe and the freedom and the rights in America demonstrate that until we will all return to the land of Israel, America will be the only place to where the Jews will save themselves from their persecutions.
The Jewish community in the new world is therefore established to continue existed, it will increase and grow with the growth of the immigration and with the natural progress of the Jewish population.
As an established community, as a people with a long future in the new world, an obligation is placed upon us to establish ourselves with all that we clearly have for the establishment of the nation, and for the existence of our nation. We must set up all the Jewish institutions here and all that keeps Judaism fresh and healthy.
And as we see, Jews are fulfilling all of these obligations. We are building schools here, hospitals, hostels and other similar Jewish establishments. Torah scrolls are written here and Taleisim are woven here, Chumashim are printed here and Siddurim are arranged here. Unfortunately, we must say here, that one thing, the most important thing for the Jews’ future in America has been neglected here, and this is the education of real Jewish rabbis, on American soil.
Rabbis are the souls that have maintained Judaism in the first and second exile. If we educate not one rabbi in the land on which we are settled, we cannot see how the future will be clear and pure for Judaism in America. We are convinced that the imported rabbis from abroad are fit for this generation to not succeed, and we already can hide what kind of success an imported rabbi from Europe will have for our children or for our grandchildren, that have been educated in this country.
Many will say that rabbis are educated in Cincinnati, that rabbis are produced from the New York Seminary, with diplomas and titles. Yes, for barely meeting the definition, for rabbis on a show, as a doll in a window, the students from these seminaries are perhaps enough. But for true rabbis, for rabbis that Judaism needs, rabbis, scholars, geniuses, that are experts in Talmud and codes as we have wanted, we cannot just expect this from them, these rabbis first need to be educated.
Among the Jewish children that were born in this country are many that were born with the minds and the talents that have made great rabbis in the Jewish world. Geniuses have been born, sharp of intellect and righteous. If one should not even summon their talents, if one should not look for them, if one should not give them the opportunity to develop these talents, then they are forced to go lost as peddlers, operators and political stump speakers, who can mold little for Judaism.
A few upstanding Jews in New York have arrived at these convictions and they undertook to found an institution for truly Jewish rabbis in America. The goal of this institution is to raise great Jewish scholars in America, that should study and can study like the greatest Jewish scholars in the olden times, and should therefore partake of the knowledge of the local language and should be raised in America. The name of this institution is “Yeshivas Rab Yitzchak Elchanan.” And it is located at 34 Ludlow Street, New York.
The Yeshivas Rab Yitzchak Elchanan was founded four years ago. It is a Yeshiva where one studies Talmud and codes in the same manner as one studies in Volozhin and in Kovno. The Rosh Yeshiva is a distinguished scholar of Torah, who was the sole rabbi in Slutzk, and he teaches Gemara with Tosfos to his students every day, and he guides them in the pure Jewish way. In this Yeshiva there are now 18 Jewish boys, all with good sharp minds and pure Jewish hearts that sit day and night studying with great consistency. A few of them are geniuses, who will with time grow up to be the greatest Jewish scholars. Not long ago did the students of this Yeshiva recite hadran and pilpulim in Beth Hamedrash Hagadol, and all the scholars that listened to them were delighted with the scholarship, separately it was a pleasure to hear such scholarship from children in America, and everyone then agreed, that the Yeshivas Rabbi Yitzchak Elchanan is doing a holy work in which it takes these geniuses away from the street and sits them to study the Torah.
The founders of the Yeshivas Rabbi Yitzchak Elchanan provide the students of the Yeshiva with all their needs. They are given food and drink and clothing and all that a person needs to grow up to a be person in the world. There is retained a good teacher that teaches these scholars the English language and other sciences to unite Torah with science. Many of the students in the Yeshiva will become the greatest knowledgeable people, and one can compare them to our great minds from long ago that possessed all the sciences just like all the Torah.
We can say with certainty, that the future of pure Judaism in America is in the Yeshivas Rabbi Yitzchak Elchanan. From there, with time, will go truly Jewish teachers, truly Jewish rabbis who will heal us from the reform from one side and the inappropriate reverends from the other side. Unfortunately this institution, this nest for Jewish scholars, this rescue place that saves children from the streets, is in great destitution. Because the expenditures of this institution must be large. These children must be given food and clothing, books and rabbis and teachers, but the investment is small. Very few Jews are familiar with this institution, and very few give it support. The reason for it is, not because Jews do not want such an institution, no, that cannot be, because Jews have founded and maintained Yeshivas in every land that they have chosen for their home. The correct reason for it is, that the Yiddish newspapers are barely interested in this institution and do not concern themselves with scholarship and the rabbinate. So this Yeshiva should not remain withheld from Jews, to bring for it the necessary help, the founders of the Yeshiva decided to send out an emissary across the country, who should advocate in the cities and in the countries for the Yeshivas Rabbi Yitzchak Elchanan and should gather support from all upstanding Jews who are interested in Judaism, and want to give their support to good Jewish causes. This emissary will bang pushkes and will set up councils with which he will make members for the Yeshiva.
In the name of the Yeshiva, I ask all rabbis in all places that they should stand by the emissary from our Yeshiva and should help him with all that they can. We also ask all Jews men and women they should be friendly and brotherly when interacting with the one who will come to collect with the pushkes for the Yeshiva. Every cent that our emissary will collect will come to the Yeshiva and will help to educate for us a generation of scholars, rabbis for which we will not need to be ashamed.
If we want to remain Jews in America, we must have a Yeshiva from where America should distribute its own rabbis, scholars, and this Yeshiva is the Yeshivas Rabbi Yitzchak Elchanan.
The Jews in America are ready to support Yeshivas and their heart is with those who study Torah. This can be seen from the large sums of money that go out yearly from America to the Yeshivas of Europe. Therefore, we ask, why should these goodhearted Jews not support and maintain a Yeshiva which exists in their midst, under their eyes, and give an opportunity for their own children to become scholars and rabbis.
Finally, we want to remark that the Yeshivas Rabbi Yitzchak Elchanan is not only for New Yorkers. The Yeshiva admits from all Jewish children, from the entire country, who come to the Yeshiva. A child a genius from any which region can come to us and we will give him food and clothing, so that he should train his talents.
It is therefore the duty of all Jews to support and help this Yeshiva.
H. Bramson, President.
H. Bramson, “The Future of Judaism,” Jewish Gazette (New York, NY), June 29, 1900. https://www.nli.org.il/he/newspapers/jewishgazette/1900/06/29/01/article/21
No comments:
Post a Comment